با ملاحظه نتایج مطالعات مختلف متوجه می شویم که اندازه فقر در ایران طیف وسیعی را در بر می گیرد تا جایی که برخی محققین معتقدند بیش از 18 درصد مردم ایران فقیر می باشند و بعضی نیز نتیجه گرفته اند که 70 درصد جمعیت کشور درگیر فقر هستند (خداد کاشی و دیگران، 1381).
علت تفاوت در چیست؟ در این جا این سوال مطرح می شود که آیا با توجه به فقر نواحی مختلف یا کشورهای مختلف واقعا می توان نتیجه گرفت کدام کشور نسبت به دیگری فقیرتر می باشد یا فقر در منطقه خاصی از یک کشور کمتر از میزان فقر در منطقه ی دیگر می باشد. با طرح این مسئله در واقع قصد داریم به موضوع قابلیت مقایسه ارقام فقر توجه نماییم. تفاوت در نتایج مربوط به اندازه ی فقر که توسط محققین مختلف محاسبه شده است، به چند علت می باشد. اول آن که مفهوم فقر از نظر محققین مختلف ممکن است متفاوت باشد. به عبارت دیگر نگاه اندیشمندان و محققین به فقر و طرز تلقی آنها از فقر و تعریف آنها از فقر متفاوت می باشد. بنابراین طبیعی است که تفاوت در تعریف و مفهوم فقر موجب تفاوت در نتایج گردد. دوم آن که برای اندازه گیری فقر روش واحد مورد توافقی وجود ندارد و هر محقق از یک روش خاص برای محاسبه ی فقر استفاده می کند. حتی گاهی دو محقق که راجع به مفهوم فقر توافق دارند ممکن است بدلیل به کار گیری روش های متفاوت اندازه های متفاوتی از فقر را گزارش نمایند. سوم آنکه متغیر یا متغیر هایی که به کمک آنها فقر ارزیابی می شود متعدد می باشند و همین امر موجب تفاوت در اندازه ی فقر در مطالعات مختلف می شود. به طور مثال اگر در اندازه گیری فقر از متغیر درآمد استفاده شود، نتایج متفاوت از حالتی خواهد شد که از متغیر مخارج استفاده شود. همچنین واحد تجزیه و تحلیل می تواند عامل بروز این تفاوت باشد. برای مثال یک محقق ممکن است فقر را برای خانوار و محقق دیگر در سطح فرد آن را اندازه گیری کند.
1-2 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
اصولا یکی از معیارهای توسعه ی یافتگی، سطحی زندگی و رفاه عمومی مردم جامعه می باشد و لذا برای تعیین وضعیت رفاهی جامعه، یکی از راه ها تعیین خط فقر و افراد فقیر می باشد. به چند دلیل اساسی ما نیازمند تعیین خط فقر و شاخص های آن در جامعه می باشیم:
1-پژوهش گران و متخصصان علوم اقتصادی در هر زمان با کاوش در خصوص خط فقر می توانند مشخص کنند که چه تعداد» از افراد جامعه، در کدامیک از نیازهای خانوار» و بر اثر چه عاملی» از درآمد کافی برخوردار نیستند و لذا در ت گذاری های اقتصادی به نحوی بتوانند درآمد این خانوار ها را جبران نمایند.
2- رفاه عمومی: با تعیین خط فقر می توان مشخص کرد که معیشت در چه سطحی باید قرار داشته باشد.
3- یکی دیگر از عوامل، بررسی تاثیر ت گذاری های مختلف طی دوره ی زمانی معین بر مخارج خانوار می باشد.
4- هزینه ای که برای لوازم زندگی صرف می شود، با توجه به نوسانات قیمت نمی تواند به صورت ثابت مشخص گردد لذا مجبور هستیم که با توجه به عواملی مانند نرخ تورم در هزینه ی سالیانه زندگی خانواده، پس از مدت زمانی در محاسبه ی خط فقر سالیانه تجدید نظر نمائیم.
علاوه بر موارد فوق تاکیدات قانون اساسی در این خصوص، قابل توجه است. چنانچه در فصل چهارم قانون اساسی چنین تصریح شده است:
برای تامین استقلال اقتصادی جامعه و ریشه کن کردن فقر و محدودیت برآورد نیازهای انسانی در جریان رشد با حفظ آزادی او، اقتصاد جمهوری اسلامی ایران براساس ضوابط زیر استوار می شود.
الف) تامین نیازهای اساسی (مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پروش) و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه.
ب) تاسیس شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل و قرار دادن وسایل کار در اختیار افرادی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند (در شکل تعاونی و .).
ج) تنظیم برنامه ی اقتصادی کشور به صورتی که شکل و محتوا و ساعات کار به صورتی باشد که فرد علاوه بر تلاش شغلی، فرصت و توان کافی برای خودسازی معنوی، ی و اجتماعی، شرکت فعال در رهبری کشور و افزایش مهارت و ابتکار را داشته باشد.
رعایت آزادی انتخاب شغل و عدم اجبار افراد به کاری معین و جلوگیری از بهره کشی از کار دیگران.
1-3 طرح مساله
اولویت اول در فقرزایی، تعریف فقر و اندازه گیری آن می باشد. تعاریف متعددی برای فقر (حداقل معاش) موجود است که بر این اساس روش محاسبه نیز متفاوت می باشد. در این تحقیق به بررسی خط فقر نسبی و شاخص های مرتبط با آن در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان می پردازیم، به طوری که بتوان یک تصویرکلی از وضعیت حداقل معاش جامعه شهری استان و روند تغییرات آن را مشاهده کنیم، لذا با بهره گرفتن از سیستم مخارج به برآورد خط فقر استان سیستان و بلوچستان طی سال های 79 تا 88 برای نقاط شهری می پردازیم. منظور از فقر نسبی در این پژوهش، حداقل معاش است که عبارت است از عدم توانایی خانوارها در تامین یک سطح معین از استاندارهای زندگی که در جامعه فعلی لازم و مطلوب تشخیص داده می شود».
با توجه به این امر که حداقل معاش زندگی و فقر بنا به دلایلی از جمله موقیت جغرافیایی، امکانات در دسترس و توسعه یافتگی در مناطق گوناگون متفاوت می باشد، بررسی موردی حداقل معاش و شاخص های مرتبط با آن در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان نتایج قابل اتکاتری را بدست می دهد. همچنین مطالعه فقر در سطح استان می تواند زمینه ساز روش مناسبی برای فقرزدایی جهت نیل به توسعه پایدار و برنامه ریزی منطقه ای باشد. بنابراین، بررسی آماری محاسبه ی خط فقر و تجزیه و تحلیل آن در سطح استان می تواند راهنمایی برای برنامه ریزان در جهت فقرزدایی استان باشد.
1-4 فرضیه ها و سولات پژوهش
سولات پژوهشی این تحقیق به صورت ذیل مطرح می شوند:
الف) حداقل معاش در استان سیستان و بلوچستان طی برنامه سوم و چهارم به چه میزان بوده است؟
ب) وضعیت و روند حرکت شاخص ها و وضعیت افراد فقیر در این دوره چگونه بوده است؟
1-5 اهداف پژوهش
هدف اصلی از انجام این پژوهش برآورد حداقل معاش به همراه تعیین شاخصهای نسبت سرشمار و نسبت شکاف درآمدی در جامعه شهری استان سیستان و بلوچستان، طی سالهای 1379 تا 1388 (برنامه های سوم و چهارم توسعه) می باشد.
همچنین در صورت امکان، ارائه ی راهکارهایی جهت بهبود حداقل معاش در جامعه شهری استان طی برنامه های آتی، به عنوان هدف فرعی پژوهش حاضر مد نظر می باشد.
1-6 روش تحقیق
در این تحقیق برای تعیین حداقل معاش از تابع سیستم مخارج خطی استفاده شده است بطوری که در ابتدا توابع انگل برای شش گروه کالایی به روش داده های تابلویی تخمین زده می شود.
داده های مورد استفاده برای محاسبه حداقل معاش خانوارها در مناطق شهری استان برای تعیین خط فقر و شاخص های فقر در برگیرنده ی موارد زیر است:
درباره این سایت